UYKU PROBLEMİ

Uyku Problemi

Pek çok otistik çocuk ailesi için uyku ve yatak saatleri oldukça zor ve yorucu geçmektedir. Çünkü bu çocukların çoğu düzensiz uyku alışkanlıklarına sahiptir. Bazı çocuklar, gece yarılarını aşıp sabaha doğru yatağa gittikleri gibi bazılarıda belli bir saatte uyuduktan sonra gece yarısı uyanıp evin içinde dolanmayı tercih ederler. Böyle bir durumun anne baba için ne büyük tedirginlik yaratacağını tahmin etmek hiç zor değildir. Çünkü evde yaratabileceği tehlikelerin yanı sıra, çocuk kendi halinde kalmakta istemiyecektir çoğunlukla. Yani anne ya da baba kalkıp çocuğa eşlik etmek durumunda kalacaktır. Ya da çocuğu uyutabilmek için sallama, onun yanında yatma çözümleri uygulamaya başlayabilecektir. Yine bazı çocuklar özellikle iki buçuk üç yaşları civarında sık sık ağlayarak uyanıp sanki odada onları korkutan birşey varmışçasına bir endişe ve huzursuzluk krizi yaşarlar. Bu çocukları susturmak, sakinleştirmek çok zor olmaktadır. Annelerin yaşadığı bu çaresizlik duygusu baş edilmesi zor bir duygudur. Ne olduğunu anlamadığı bir sebebten dolayı sanki gerçek bir tehlike varmışçasına ağlayan çocuğa hiçbir şey yapamamak çok sıkıntı yaratır. Bu nedenle pek çok aile için uyku saati sinirlerin gerildiği bir zamanı temsil etmektedir.

Aileler bu durumlarla başa çıkmak için kendilerine uygun bir takım çareler üretmektedirler. Genel prensip olarak çocuğu kendi yatış saatinden biraz önce, mesela 24.00 de yatıyorsa, önce 23.30 sonra 23.00 gibi yavaş yavaş geriye çekerek ve en sonunda da ev hayatınıza ve çocuğunuzun ritmine de en uygun olabilecek bir saatte yatırmak üzere sabit bir zaman tespit edin. Ve çocuğunuz yatmak için odasına girdikten sonra ya da gece yarısı uyanırsa da odasından çıkamıyacağını öğrensin. Bunun için yatağının yakınına bir yere uyumadan önce ya da gece yarısı uyanırsa oynasın diye sevdiği oyuncaklarını ve suyunu koyun, ama ne kadar ağlarsa ağlasın belirlediğiniz saatten sonra odasını terk etmesine izin vermeyin. Bu fikri sözel yollarla anlatmanız veya onun anlamasının zor olabileceği ihtimaline karşı, belki yatma saatini ona belirtmek için bir çalar saat kullanabilirsiniz. Çok sıkı bir düzen içinde bundan hiç ödün vermeden saat çalınca onu odasına götürüp yatmaya hazırlayabilirsiniz. Uykusuz geçen gecelerden sonra çocuğun uyku ihtiyacını, ertesi gün okulu kırarak, ya da yapılmış planları bozarak gidermesine izin vermeyin. Çünkü bu tavizler, çocuğun zaten bozuk olan uyku düzenini daha çok bozacaktır. Bu durumla başa çıkmak için bazı ailelerin denediği, çocuğa yatak içinde kendi kendine sallanmasını öğretmek gibi bir yolda önerilebilir. Yine başka bir annenin çocuğunun dışarıdaki en ufacık seslerden bile rahatsız olduğunu fark etmesi ile denediği odada su, kuş vs. gibi doğa seslerinden oluşmuş bir kaset çalmak izlenecek bir yol olabilir.

Gece ağlayarak uyanan ve sürekli ağlayan çocuk için yapılacak en iyi şey eğer mümkünse onu sakinleştirecek yöntemi bulmaktir. Mesela, sarılmak ya da sallamak, uykusunu açmak gibi yolları denemek her annenin öncelikle yaptığı şeydir. Ama genellikle çocuk o sırada sizin çabalarınızı değerlendirecek durumda değildir. Belki de o sırada sadece çocuğun yanında bulunup sakin bir sesle ona orada olduğunuzu hissettirmek ve birşeylerin onu korkuttuğunu bildiğinizi söylemek yeterli olacaktır.

Denenebilecek bir başka yöntemin mantığı da şu sekildedir. Çocuğunuz yatakta ağlıyorsa belirli aralıklarla odasına girip onunla konuşabilirsiniz. Fakat daha sonra yine çıkıp dışarıda beklemelisiniz. Bu düzende her seferinde odada kaldığınız süreyi kısaltırken, dışarıda kaldığınız süreyi uzatmanız gerekmektedir. Örneğin; çocuğunuz ağlarken onun yanına gidip 15 dk. kalabilirsiniz. Daha sonra dışarı çıkıp 5 dk ağlamasına rağmen beklersiniz. İkinci girişinizde odada kaldığınız süreyi 10 dk`ya indirirken dışarıda kaldığınız süreyi de 10 dk`ya çıkarırsınız. Siz, odada kaldığınız süreyi azalta azalta bitirdiğinizde o hala ağlıyorsa artık tekrar içeri girmemelisiniz. Bu yöntem tabiki belki haftalarca denendikten sonra başarılı olacaktır. Bu yöntemde mantık çocuğun odasındaki süreyi azaltırken, dışarıda kaldığınız süreyi arttırmaktır. (Ferber, R 1985)

Kaynak:
İnci Vural – Klinik Psikolog, Pedagog
SOS ! OTİZM
Otizm Ve İletişim Problemi Olan Çocukların Eğitimi adlı kitabı